Ihlara...

Konum...

Ihlara Özel Çevre Koruma Bölgesi, Orta Anadolu Bölgesinde Aksaray ili, Güzelyurt sýnýrlarý içerisinde, Ihlara Vadisini çevreleyen 58 km²'lik bir alaný kapsar. Güneyde Ihlara kasabasý sýnýrýndan (vadinin güney ucu) Yaprakhisar, Belisýrma köylerini içine alarak Selime'nin kuzeyde bulunan üst sýnýrýna kadar uzanmaktadýr. Vadinin en düþük kotundan bu dört yerleþim kenarýnda yer aldýðý Melendiz Çayý akmaktadýr.

Jeolojik Durum...

Ihlara Özel Çevre Koruma Bölgesinde yapýlan jeolojik çalýþmalarda incelenen lokasyonlardaki formasyonlar alttan itibaren sýrasýyla Selime tüfleri, Kýzýlkaya ignimbiritleri, Hasandaðý külleri, yamaç molozu ve alüvyonlardýr. Selime Tüfleri : Çapý 4 mm'den küçük sýklaþmýþ volkanik parçacýklardan oluþmuþ kayalara tüf denilmektedir. Genellikle asit karakteri volkanizma ürünleridir. Çoðunlukla beyaz olmak üzere çeþitli renklerde görülebilir. Dayanýksýz ve kolay aþýnmalýdýr. Selime tüfünün en tipik ve en kalýn görüldüðü yerler Selime ve Yaprakhisar köyleri civarýdýr (60 - 100 m). Buradan itibaren batýya ve kuzeye doðru incelmektedir. Bu birimin bozunma yüzey rengi beyazdan pembeye çeþitli renklerdedir ve oluþturduðu peribacalarý ile Neojen yaþlý diðer biçimler içerisinde çok karakteristiktir. Kýzýlkaya ignimbiritlerinin koruyucu etkisiyle Selime tüflerinin aþýnmasý önlenememiþ, ancak Kýzýlkaya ignimbiritlerinin aþýndýðý yerlerde Selime tüflerinin kolayca erozyona uðramalarý nedeniyle peribacalarý oluþmuþtur. Kýzýlkaya ignimbiritleri : Böldegede ignimbiritlerin en iyi gözlendiði yer Aksaray - Ihlara yolu üzerindeki Kýzýlkaya Köyü'dür ve adýný buradan almaktadýr. Kýzýlkaya ignimbiritleri Aksaray, Güzelyurt (Gelveri) ve Hasandaðý arasýndaki alanda karakteristik mesalarý oluþtururlar. Bölgenin en yaygýn (yaklaþýk 5,000 km²) volkanik kayaçlarýdýr. Ýlk önceleri ignimbiritler bu alanda kesintisiz bir düzlük meydana getirmiþtir. Daha sonralarý Melendiz Çayý'ný besleyen drenaj sistemi bu tek düzlüðü bölerek birçok daðýnýk düzlük haline sokmuþ bulunmaktadýr. Selime ve Ihlara köyleri arasýnda yine bu çayýn oluþturduðu dar Ihlara Vadisi yer almaktadýr. Kýzýlkaya ignimbiritleri Ihlara ve Belisýrma Köyleri civarýnda oldukça kalýnlýk kazanarak 120 m'ye eriþir, yaþý Alt Pliyosen olarak tesbit edilmiþtir. Hasandaðý külleri : 4 mm'den küçük çaplý volkanik küllerdir. Genellikle Melendiz ve Hasan Daðlarýnýn kuzey, batý ve güneyinde geniþ alanlarý kaplamaktadýr. Baþlýca püskürme noktalarý Hasandaðý ve dolayýndaki bir çok çýkýþ merkezleridir. Alüvyon : Alüvyon birimi Melendiz çayý ve derelerin vadilerinde baþta sular olmak üzere, çeþitli etkenlerle taþýnarak vadi içerisinde depolanmýþ bulunan çakýl - kum - kil - mil boyutundaki malzemelerin oluþturduðu birimdir. Yamaç molozu : Vadi eteklerinde yamaçlarý oluþturan kayalardan kopma, yuvarlanma ve birikme sonucunda yamaç molozlarý meydana gelmektedir. Traverten : Termal kaynaklarýn dolayýnda ve genellikle kalsiyum karbonattan (CaCO₃) oluþur.

Jeomorfoloji...

Yarýkurak Ýç Anadolu ikliminde bulunan Ihlara Bölgesinin jeomorfolojik yapýsý Kuvarterner'de þekillenmiþtir. Kayaç türüne göre yamaç zonlarýnýn morfolojisi farklýlýklar göstermektedir. Sert ve dayanýklý Kýzýlkaya ignimbiritlerinin yamaç eðimi çok yüksek ve dik olmaktadýr. Ihlara Vadisindeki düþey yamaçlar bu kayaçlardan oluþmuþ ve ilginç görünüm sunmuþlardýr. Bu kayaçlar düzlüklerde ise mesa þekilli tablamsý yapýlarda gözlenmektedir. Tüf ve volkan külleri ise kolay aþýnýmlý kötü arazi ("bedlands") topoðrafyasý oluþturmuþtur. Melendiz Çayý vadisinde Pleyistosen'den günümüze kadar gömülme çeþitli þekil ve dolgulardan anlaþýlmaktadýr. Bunlarýn nehir tabaný ile 70 m'ye kadar farklýlýklar mevcuttur. Ayrýca Ihlara Vadisinde kuzeybatý - güneydoðu doðrultulu bir fay (kýrýk hattý) bulunmaktadýr.

Hidrojeoloji...

Ihlara Kalkancý Kaynaðý : Melendiz Çayý'nýn Ihlara'ya giriþ noktasýna yakýn bir lokasyonda Kalkancý mevkiinde yeralan 23^oC sýcaklýða sahip, maden suyu karakterinde bir kaynaktýr. Debisi yaklaþýk 3 L/sn olarak tesbit edilmiþtir. Ihlara Kubbeli Hamam Kaynaðý : Ihlara yerleþmesinin merkezinde yeralan hamam kaynaðý bir kýrýk zonundan çýkmaktadýr. 33.5^oC sýcaklýðýna sahip olan kaynak 7,500 mikromho/cm EC'ye sahiptir. Ihlara Camialtý Kaynaðý : Kubbeli Hamam kaynaðýna yakýn bir lokasyondan boþalým gösterir. 29.5^oC sýcaklýða ve 850 mikromho/cm EC'ye sahiptir. Ziga Termal Kaynaklarý : Bölgede yeralan en önemli sýcaksu kaynaðý olan Ziga Kaplýcasý saðlýk ve turizm açýsýndan zaten deðerli olan Ihlara Vadisini bir kat daha önemli kýlmaktadýr. Ziga termal kaynaklarýný oluþturan fay hattý yüzeyde kolaylýkla izlenebilmektedir. Kýrýk hattý boyunca meydana gelen termal su boþalýmlarýn etkisi ile traverten oluþumlarý yakýn çevrede geniþ yayýlýmlara sahiptir. 29 - 51^oC arasýnda deðiþen sýcaklýða ve 11,000 mikromho/cm EC'ye sahiptir. Yapýlan deðerlendirmelere göre yüksek gaz çýkýþý gösteren kaplýca sularý kalsiyum karbonatlý ve sodyum klorürlü sular grubuna girmektedir.

Baký Noktalarý...

Kurumumuz tarafýndan bölgede, Ihlara Vadisinin en iyi gözlenebildiði 7 baký noktasý tespit edilmiþtir. Baký noktalarýnýn tesbiti için yapýlan çalýþmalarda, aþaðýdaki kriterler gözönünde tutulmuþtur; (a) Vadiyi oluþturan jeolojik formasyonlar olan Kýzýlkaya ignimbiritleri ve Selime tüflerinin en iyi gözlenebildiði yerler olmasý, (b) Mevcut yol aðýna en yakýn yerler olmasý, (c) Vadi giriþ, çýkýþýna en uygun yerde olmasý ve oto park imkanýnýn bulunabilmesidir. Kuzeybatý - güneydoðu doðrultusunda uzanan Ihlara Vadisinin sabahtan akþama kadar, her zaman net görülebilmesi imkaný sadece batý yamaçlarýndan olmaktadýr. Bu nedenle baký noktalarý yukarýdaki kriterler doðrultusunda vadinin batý bölümü öncelikli, 4 giriþ ve 3 baký noktasý olarak tesbit edilmiþtir. Baký noktalarýnda, WC, PTT, büfe, oturma yerleri ve peyzaj düzenlemesi projelendirilmiþ ve çalýþmalara baþlanmýþtýr. Bu noktalar; (a) Güzelyurt - Ihlara giriþinde 1 baký noktasý, (b) Ihlara Kasabasý içinde ve vadinin batý yakasýnda 1 baký ve 1 giriþ, (c) Belisýrma Köyü'ne inerken vadinin batý bölümünde 1 baký noktasý olarak sýralanabilir.

Ihlara Vadisinin Oluþumu...

Büyük yeryüzü deðiþikliklerinin oluþtuðu üçüncü jeolojik dönemde, güneyde Toros kýrýþýmlarýyla, kuzeydeki Lycaonien çöküntü alaný arasýnda kesintili bir volkanik zincir meydana gelmiþtir. Bu zincirin etki alanýnda kalan, doðuda Erciyes Daðý ("Mont Arge'e") ile batýdaki Melendiz Daðlarý ayný anda lav püskürmüþtür. Erciyes Daðý ile (3,916 m) Melendiz Daðlarýnýn en yüksek noktasýný oluþturan Hasan Daðý (3,258 m) arasýnda kalan bölgede yüzlerce metrelik lav tabakasý ile kaplanmýþtýr. Melendiz Daðlarýnýn lavlarý ile Erciyes Daðýnýn lavlarýnýn birbirine karýþtýðý bölgede hafif dalgalý yaylalar meydana gelmiþtir. Daðlarýn tepelerinde ve eteklerinde daha yoðun olan andizit ve bazalt türü sert lav katmanlarý, daha ileride yerini volkanik tüflere ve kalkerli beyaz tabakalara býrakmýþtýr. Kalkerli arazide sýcak tabakanýn soðurken meydana getirdiði kýrýlmalarda sýcak su ortaya çýkmýþtýr. Yaprakhisar - Ihlara arasýndaki Ziga Kaplýcalarý bu þekilde ortaya çýkan termal sudur. Kapodakya bölgesinde kýsmen yumuþak olan tabaka yaðmur, rüzgar ve diðer doða olaylarý sonucu erozyona uðrayarak peri bacalarý aðýrlýklý ve insana baþka bir gezegende bulunduðu duygusunu veren ilginç bir arazi yapýsý oluþturmuþtur. Ihlara Vadisinin sona erdiði Selime ve Yaprakhisar köylerindeki sivri uçlu (þapkasýz) peri bacalarý daha sert katmanýn aþýnmasý ile oluþmuþ ve az rastlanýr görünümdedirler. Ihlara Vadisi Hasan Daðý'nýn eteðinde bulunup, bu daðdan akan bazalt ve andizit yoðunluklu lav tabakasý ile kaplanmýþtýr. Lavlar soðumaya baþlarken meydana gelen çatlak ve çökme sonucu oluþan kanyon yaðmur ve rüzgarýn meydana getirdiði erozyonla daha da geniþlemiþtir. Vadinin içinden akan termal özellikteki Melendiz Çayý hem erozyonu hýzlandýrmýþ, hem de tabanýný oyarak daha da derinleþmesini saðlamýþtýr. Bu þekilde meydana gelen Ihlara Vadisi adýný aldýðý Ihlara'da baþlar. Selime Köyü'nde sona erer. Vadinin uzunluðu 14 km'dir. Yer yer 110 m derinliðe ulaþan vadi ve içinden akan Melendiz Çayý Ihlara'dan Selime'ye kadar 26 kývrým yapmaktadýr. Vadinin oluþumunu etkileyen Melendiz Çayý ayný zamanda çevrenin hayat kaynaðý olmuþtur. Bugün Aksaray ve çevresinin içme ve sulama suyu ihtiyacýný karþýlayan Mamasýn Barajýný besleyen Melendiz Çayý Aksaray'ýn içinden geçerek Tuz Gölü'ne ulaþýr.

Flora ve Fauna...

Ihlara Vadisi'nin florasýnýn tesbiti için yapýlan çalýþmalarda (Nisan 1992 - Mart 1993) bugüne kadar 20 familyaya ait 200 dolayýnda karasal bitki örneði toplanmýþtýr. Bölgede toplanan omurgasýz ve omurgalý hayvan örneklerinin yanýsýra, çok sayýda böcek örnekleri uygun þekilde tesbit edilerek familya düzeyinde tanýlarýnýn yapýlmasýna devam edilmektedir.

Melendiz Çayý Limnolojik Etüdü...

Bunlann yanýsýra vadiden geçen Melendiz Çayý'nýn limnolojik etüdü de yapýlmakta olup, seçilen birkaç istasyonunda su ve hava sýcaklýðý, suda çözünmüþ oksijen miktarý, pH ve suyun elektriki konduktivitesi gibi fiziko-kimyasal özellikleri yanýnda suda yaþayan planktonik ve bentik canlýlarýn nicel ve nitel tanýmlarý yapýlmaktadýr. Bu arada tesbit edilen epipelik, epilitik ve epifitik alg türlerinin binoküler araþtýrma mikroskobunda fotoðraflarý çekilmiþtir. Ayrýca diatomelerin teþhisi amacýyla preparatlarý yapýlmýþtýr.

Tarih...

Kapadokya (Cappadocia) bölgesinin tarihçesi MÖ 3000 yýllarýna kadar uzanmaktadýr. MÖ 1900 yýllarýnda Hititler, istilalardan korunmak için bölgedeki kolay yontulabilen volkanik kayalarý oyarak yeraltý þehirleri ve kaya evleri yapmaya baþlamýþlardýr. MÖ 1200 yýlýnda Firiglerin Anadolu'da egemenliðinin baþlamasýyla batý-doðu baðlantýsýnda kral yolunun buradan geçmesi bölgeye ayrý bir canlýlýk kazandýrmýþtýr. Daha sonra kurulan Kapadokya Krallýðý döneminde "Aksaray" kurulmuþtur. Aksaray'ýn adý Kapadokya Kralý Aravilvis'in adýndan gelmektedir. MS 17 yýlýnda Roma Ýmparatorluðu'nun bir eyaletine dönüþtürülen Kapadokya, erken dönem Hýristiyanlýðýn önemli bir merkezidir. MS 53 yýlýnda Aziz Paulus misyonerlik gezisinde bu yöreye gelmiþ ve baþlangýçta Göreme Vadisini kiliselerin kurulmasý için seçerek bölgede Hýristiyanlýðýn baþlamasýna sebep olmuþtur. Zamanla Roma yönetiminin baskýsýndan kaçan Hýristiyanlar için erozyonlarýn oluþturduðu engebeli vadiler sýðýnak olmuþ ve bu alanda kayalarýn oyulmasý sonucu çok sayýda kilise inþa edilmiþtir. MS 330 yýlýnda Roma Ýmparatorluðunun Hýristiyanlýða dinsel özgürlük vermesi sonucu Kapadokya'da dini faaliyetler daha da yaygýnlaþmýþ ve 4. yy sonlarýnda bölgede manastýr hayatý baþlamýþtýr. Bizans döneminde de yörede yaþayan halk üzerindeki Bizans baskýsý, halký yeniden maðaralara ve yeraltý þehirlerinde yaþamaya zorlamýþtýr. Daha sonra Daniþmentli, Selçuklu ve Osmanlý Ýmparatorluðunun hakimiyetine giren bölgede geç dönem yerleþimler oluþturulmuþtur. Vadi içinde bugün ziyaretçiye açýk 12 kilise bulunmasýna karþýn, 5,000 kaya oyma yerleþim birimi ile 105 kilise olduðu bilinmektedir.