Fethiye - Göcek...
Konumu...
Fethiye - Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi Anadolu'nun güneybatısında, Muğla ilinin, Akdeniz
Bölgesi sınırları içinde ve güneydoğusunda yer alır. Yerleşim yeri olarak Fethiye Mendos
Dağı'nın eteğinde, iç körfezin hemen doğu kenarında bulunmaktadır. Teke yarımadasının da batı
kesiminde yer alan Fethiye ilçesinin; kuzeybatıda Köyceğiz ilçesi, kuzeyde Denizli, Burdur,
doğuda ise Antalya ili ile sınırları vardır. 613 km2'lik bir alanı kapsayan
bölgedeki yerleşim yerleri ve nüfusları şöyledir :
| Yerleşim |
Nüfus (1990, DİE) |
| Fethiye - Merkez |
25,783 |
| Ölüdeniz |
2,527 |
| Kayaköy |
584 |
| Keçiler |
205 |
| Patlangıç |
11,683 |
| Karaçulha |
5,656 |
| Kargı |
1,110 |
| Yanıklar |
1,470 |
| Çiftlikköy |
1,022 |
| İnlice |
737 |
| Göcek |
2,914 |
| Çamköy |
2,169 |
| Dalaman - Kapıkargın |
1,870 |
İdari Durum...
Geniş bir alana yayılmış olan Fethiye'nin Kemer, Seki, Üzümlü ve Eşen olmak üzere 4 adet
bucağı, 77 adet müstakil köy muhtarlığı ve 27 adet de mahalle muhtarlığı bulunmaktadır. Üzümlü,
Seki, Karaçulha, Göcek, Eşen, Kemer ve Ölüdeniz de belediye teşkilatları bulunmaktadiı.
Sahildeki köyler birkaç mahalleden teşekkül etmiştir.
Nüfus...
Fethiye, Muğla ilinin en fazla nüfusa sahip ilçesidir. Şehir nüfusu açısından da il merkezi ve
Milas'tan sonra en büyük yerleşimdir. Buna karşılık, şehirleşme oranı en düşük ilçelerden
birisidir. Bunun sebebi Fethiye ilçesinin geniş ve son derece verimli tarım topraklarına sahip
oluşudur. Turizm ve tarım sektörlerinin gelişerek, yeni istihdam imkanları sağlaması çok sayıda
göçe neden olmaktadır. Tarım sektörünün gelişmesine karşın turizm sektörü ancak ikinci derece
nüfus hareketlerini hızlandırıcı olmaktadır. Göçlerle gelen nüfusun bir bölümü Fethiye merkezindeki
konut sıkıntısı sebebiyle çevre köylerde oturmaktadır. İlçenin toplam nüfusu 1990 genel nüfus
sayımına göre 127,620'dir.
Bu nüfusun 25,783'ü merkez, 101,837'si ise köy ve kasabalardan teşekkül etmektedir. 1985 genel
nüfus sayımında toplam nüfusun 114,427 olduğu dikkate alındığında nüfus artış hızının % 2.7
olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu da ülke geneli nüfus artış hızıyla paralellik göstermektedir.
Yine mevcut nüfusun 64,985'ini erkek, 62,635'ini ise kadın nüfusu teşkil etmektedir. Toplam
nüfusun % 79'u köylerde, % 21'i ise ilçe merkezinde yaşamaktadır.
|
Fethiye - Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi Sınır Koordinatları |
| Nokta no |
Boylam |
Enlem |
| 1 |
28o47' 20" |
36o41' 10" |
| 2 |
28o57' 32" |
36o46' 18" |
| 3 |
28o58' 43" |
36o45' 36" |
| 4 |
28o53' 48" |
36o44' 47" |
| 5 |
28o55' 00" |
36o46' 06" |
| 6 |
28o57' 26" |
36o45' 34" |
| 7 |
28o58' 18" |
36o44' 31" |
| 8 |
29o01' 46" |
36o44' 48" |
| 9 |
29o06' 28" |
36o42' 58" |
| 10 |
29o10' 38" |
36o38' 36" |
| 11 |
29o09' 54" |
36o33' 47" |
| 12 |
29o09' 16" |
36o31' 32" |
| 13 |
29o07' 36" |
36o31' 37" |
| 14 |
28o59' 52" |
36o31' 54" |
| 15 |
28o59' 52" |
36o34' 45" |
| 16 |
28o50' 12" |
36o34' 45" |
| 17 |
28o46' 56" |
36o38' 58" |
| 18 |
28o46' 56" |
36o40' 19" |
Tarihçe...
Fethiye'nin ilk kuruluşunun MÖ 16.yüzyılda olduğu sanılmaktadır. Likçe adi "Telebehi", Rumca
adı "Telmossos" olan kent, Anadolu'nun en eski iskan merkezlerinden birisidir. MÖ 362'den önce
Perikles tarafından zaptedilen Fethiye, daha sonra İskender tarafından alınmış, MÖ 130'da Roma
İmparatorluğu'na katılmış, MS 395'de ise Bizans İmparatorluğu sınırları içinde kalmıştır.
Malazgirt Savaşı'ndan sonra Selçuklu İmparatorluğu'na bağlanmıştır. I.Haçlı Seferi'nde Kemenoslar,
1286 yılında Menteşe Bey ve 1390'da ise Yıldırım Beyazid tarafından zaptedilmiştir. 1284'de
"Telmossos" adı "Meğri (Makri)" olarak değiştirilmiştir. Ayrıca Fethiye yönetimi içindeki
topraklara "Beşkaza" da denilirdi.
Beşkaza adı, beşkadılıktan gelmektedir. Menteşe Beyliği'nin kuruluşunda Fethiye merkezindeki
kadı, hükümet işlerini yürütemediğinden, merkez kadısına yardımcı olarak bucak merkezleri
anlamında, "Beşkadılık Teşkilatı" kurulmuştur. Fethiye merkezinin dışında Üzümlü, Ören,
Yakadöğer, Yakabağ - Eşen ve Kaya Beşkadılık teşkilatı içindeydiler. Fethiye Beşkaza adı,
yerli halk tarafından benimsenmiş, bu isme uygun oyun havaları ve türküler oluşturulmuştur.
1934'te İl Daimi Encümeni'nin teklifi ve Bakanlar Kurulu Kararı ile "Meğri" adı "Fethiye"
olarak değiştirilmiştir. Bu isim ilk Türk havacılarından olan şehit pilot "Fethi Bey"in
hatırasına binaen verilmiştir.
Tarihi Çevre...
Likyalılar döneminde kent kale içinde kurulmuştur. Sonraki gelişme güney batıya doğru uzanmıştır.
Kentin denize doğru olan kesimlerinde Helenistik ve Roma dönemine ait kalıntılara rastlanmaktadır.
1957 depreminde çok büyük hasar gören yerleşimde, deprem sonrasında Cumhuriyet ve Kesikkapı
mahalleleri kurulmuştur. Depremden sonra Karagözlü mahallesi deprem evleri olarak İmar ve İskan
Bakanlığı tarafından yaptırılmıştır. 1970'den sonra bataklığın kurutulup doldurulmasıyla Tuzla
mahallesi gelişmiştir. Son yıllarda en fazla gelişme gösteren Taşkaya mahallesidir. 1957
depreminden sonra harabeye dönen yerleşmede tarihi eserlerin çok azı ayakta kalabilmiştir.
En önemlisi antik Telmessos kentinden kalma kaya mezarlarıdır. En büyüğü Amyntas mezarı olup
İyon Mimarisi stilindedir. Bundan başka kentin çeşitli yerlerinde Likya Sarkofaj tipi mezarlar
bulunmaktadır. Telmessos tiyatrosuna ait antik duvar kalıntıları önemli tarihi eserlerdendir.
Osmanlı döneminden kalan en önemli eser Cezayirli Camii'dir. Şehir içindeki tarihi eserlerin
yanısıra yolun çevresinde bulunan ören yerleri genelde çekici bir görünüme sahiptir. Şövalye
adasının büyük bir kısmı 1. ve 3. derece arkeolojik sit alanıdır. Ayrıca Kocaçalış mevkiinde
bulunan Çalıştepe 1. derece arkeolojik sit alanıdır. Ovacık - Hisarönü köylerine 8 km uzaklıktaki
Kayaköy ise görülmeye değer tarihi bir yerleşimdir.
Mimari...
Fethiye ve çevresinde, yapılar mimari açıdan iki türlü karakter taşımaktadır. Bunların birincisi
ahşap - bağdadi sistemle yapılmış, taş duvarlı, avlulu Türk evleri, ikincisi ise kesme taştan
yapılan ve sokakla bütünleşen Rum evleridir. Her iki tür yapı da genellikle iki katlıdır. Fethiye
Bölgesinde ağırlıklı olarak 18.yy dan sonra yaygınlaşan Rum evleri yeralmaktadır. Duvarlar
düzgün kesme taşlarla örülmüş olup, pencerelerin etrafı taş bordürlerle çevrilidir. Cephenin
ortasında küçük ahşap kapalı bir çıkma yer alır. Eğimli kiremit olan çatının duvarla birleştiği
kısımda taş kordonlar mevcuttur. Bu türde, geren denilen ahşap ve yağlı toprakla örtülen düz
damlı evler de yapılmıştır. Fethiye çevresinde yeralan Türk evleri, kırma kiremit çatılı olup,
taş duvarların üzeri badanalıdır.
Bu yapılar geniş saçakları, açık ve kapalı çıkmaları, iç
avlulu plan şeması, kuzulu kapısı, ocak detayı, bacaları vb. özellikleri ile ayrı bir nitelik
taşımaktadırlar. İlçe merkezinde 1957 depreminden sonra yıkılan bazı evlerin yerine İmar ve
İskan Bakanlığı'nca depreme dayanıklı tek tip projeli afet evleri inşa edilmiştir. Mevcut
mimari dokunun korunmasına yönelik yapılaşma şartları, gerek sit kararları, gerekse plan
hükümleri ile uygulamaya konulmuştur. Son dönem yapıları bu ilkeler çerçevesinde yeni teknolojiler
ile üretilmektedir.
Genel Jeoloji...
Stratigrafi : Bölgenin genel stratigrafik yapısını genç yaşlı, otokton üniteler, bunların
üzerine gelen güneybatı Toros napları ile bölgede geniş yer kaplayan peridotit napları (ofiyolitler)
ve ovaları meydana getiren alüvyon alanlar teşkil eder. Tektonik : Fethiye civarındaki
Mesozoik kireçtaşları, Göcek ve Aygır civarında görülen Alt Miyosen yaşlı detritik eserler ile
Senomaniyen'den Akitaniyen'e kadar sürekli kireçtaşı oluşumları otokton ünitelerdir. Bölgede
geniş yer kaplayan peridotit napları ile güneybatı Torosların bazı birimleri allokton ünitelerdir.
Bazı güneybatı Toros birimleri otokton üniteler olup, bunların üzerine peridotit ve güneybatı
Toros napları (Mesozoik kireçtaşları) bindirmeli olarak gelmişlerdir. Yapısal bakımdan güneybatı
Toroslar'da birçok şariyajlar (naplar) ve tali olarak ekaylar mevcuttur. Bu naplar dolayısıyla,
erozyonlar stratigrafik serileri derinlere kadar aşındıramamıştır.
Fethiye Körfezi'nin kuzeyinde yer alan napların altındaki Göcek Penceresinde, Eosen ve Miyosen yaşlı
kireçtaşlarına ait otokton üniteler, batıya doğru napların altında devam eder. Kalker fasiyesi genellikle
Orta Eosen'e kadar hiç değişmeden sıralanır ve bunları detritik filiş tabakaları ve kireçtaşları takip eder.
Bunların üzerine Alt Miyosen transgresif olarak gelir. Göcek Penceresinde peridoditler doğrudan
doğruya otokton ünitelerin üzerine şariyedir. İnlice köy yerleşik alanının kuzeybatısındaki
Mesozoik kireçtaşları (Trias, Lias, Kretase, Lütesiyen Filiş) birbiri üzerine şariyyajlıdır.
Ayrıca, tüm bu seriler Miyosen kireçtaşları üzerine bindirmişlerdir. İnlice Ovasının doğusundaki
kısımda ise peridodit napının altında diyabaz, onun altında ise Trias, Kretase ve Permiyen
serileri gelmektedir. Yanıklar ve Kargı köy yerleşik alanlarının alüvyonları ise peridotitler
üzerindeki genç oluşumlardır. Bölge, Türkiye Tektonik Birlikleri Bölümlenmesinde Toritler ünitesi
içinde yer almaktadır. Hersiniyen ve Alp Orojenozinin etkisi altında kalmıştır.
Deprem Durumu...
Fethiye ilçesi 2. derece deprem bölgesi içinde bulunmaktadır. Rodos adası ile kıyı arasında
kalan deprem merkezlerinin tesir alanı içine giren ilçe, zamanla şiddetli depremlere sahne
olmuştur. En son 1957 depreminde ilçedeki evlerin 9 / 1O'u ağır hasara uğramış veya yıkılmıştır.
Dağ ve Ovalar...
Bölgenin güneydoğusunda Mendos Dagı (1,775 m) daha güneyde de Babadağı (1,975 m) bulunmaktadır.
Fethiye iç körfezinin kuzeybatısında Otlutaş (362 m) ve Aladağlar yeralmaktadır. Kıyı boyunca
devam eden dağlar, oldukça küçük çayların oluşturduğu delta ovaları hariç, kıyılardan birdenbire
yükselir. Çok defa geçit vermezler. Bu dağlar Batı Toros dağlarının en sonunu oluşturur. Fethiye
güneydoğusunda Mendos Dağı'na kadar olan alan en eski rüsuplar trais devrine aittir. Fethiye
ovası alüvyonlu olup 4.Zamanda meydana gelmiştir. Fethiye Körfezi'nin çevresinde Fethiye, Kargı,
Üzümlü ve Seki havzası düzlükleri yeralmaktadır. Üzümlü ve Seki havzası düzlükleri 3.Zamanda
oluşmuştur. Bu ovaların etrafı yine bu zamanda oluşan kalker yapılı dağlarla çevrilidir. Bu
ovalarda alüvyonlu gevşek yapıdaki topraklar bulunmaktadır.
Kıyılar...
Fethiye'nin güney kıyıları birdenbire yükselen dağların oluşturduğu sarp, kesin bazen de
dalgalarla ayrılmış kayalarla kaplıdır. Kıyı boyunca devam eden dağlar arasında vadiler, küçük
düzlükler, küçük koylar ve körfezler bulunmaktadır. Göcek ve Fethiye ilçenin en önemli körfezlerinde
yer almaktadır. Ayrıca ilçe sınırları içinde 150'ye yakın koy bulunmaktadır. Yediburunlar ve
Uzunyurt kıyılarında çok fazla dalga olmasına rağmen, Belceğiz Koyunda ve Ölüdeniz'de deniz
sakindir. Ölüdeniz'den güneye, sonra batıya doğru St.Nikola vs Karacaören Adası'na, oradan da
İblis Burnu'na ulaşılır. İblis Burnu çok dalgalı olduğundan, özellikle kış mevsiminde tehlikelidir.
İblis Burnu'ndan sonra Kayaköy'ündeki Donyücek limanı vardır. Turunç Pınarı Koyu, Kalemya Koyu,
Samanlık ve Boncuklu Koyları birer tabiat harikalarıdırlar. Göcek Körfezi ise eskiden, özellikle
pazar yeri olarak kullanılan bir limandı. Günümüzde ise yatların konakladığı önemli bir merkezdir.
Adalar...
Fethiye ilçesi sınırları içinde 18 adet ada yer almaktadır. Şövalye Adasından başlayarak,
Fethiye Körfezi'nin batı ve kuzey batısındaki irili ufaklı adaların hepsine birden "Oniki
Adalar" denir. Bu adaların herbiri ayrı bir güzelliğe sahiptir. Bu adaların başlıcaları; Şövalye,
Kızılada, Katrancı, Delikli, Tersane, Domuz, Yassıca, Gemile, Ayenikola, Karacaören adalarıdır.
Şövalye Adası : Fethiye'lilerin yazlık dinlenme yeridir. Adada keçiboynuzu ve delice
zeytin ağaçlarından başka doğal ağaç türü bulunmamaktadır. Eskiden büyük bir yerleşim merkezi
olduğu, sular altında bulunan kalıntılardan anlaşılmaktadır. Tersane Adası : Fethiye
Körfezi'nin en büyük adasıdır. Doğal bitki örtüsü zeytin ve keçiboynuzudur. Ayrıca kekik ve
adaçayı da bulunur. Genelde adada küçük baş hayvan beslenir. Bu adalardan başka, Kızılada,
Katrancı Adası, Delikli Adalar, Kızlanada, Hacı Halil, Yassıca Adası ve Domuz Adası bulunmaktadır.
Ayrıca Belceğiz Körfezinde Gemile (St.Nikola) ve Karacaören adalarında iki küçük ada daha olup,
bu adalar oldukça ıssızdır. Ancak her tarafı tarihi eserlerle doludur. Bu adaların çevresinde,
yaz mevsiminde yüzlerce yerli ve yabancı yat bulunmaktadır.
İklim...
Bölge tipik Akdeniz iklimi özelliklerini taşımaktadır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise yağışlı
ve ılık geçer. Bu özellikler makilik alan sınırına kadar devam etmektedir. En sıcak iklim
kuşağında yer alan bölgenin sıcaklık ortalamaları oldukça yüksek değerlerdedir. Akdeniz iklimi
özelliklerini 600 metre yüksekliğe kadar görebiliriz. Seki Bucağı ve köyleri 1,000 - 1,200 metre
irtifada bulunduğundan bu bölgede kara iklimi hakimdir. Sıcaklık : Temmuz ve Ağustos
aylarında ortalama sıcaklık 30 oC iken, Ocak ayında 10.6 oC'ye düşmektedir.
En yüksek sıcaklık 44 oC, en düşük sıcaklık ise 5 oC değerindedir. Yağış :
Yerleşmenin coğrafik durumu (dağların denize dik olması) sebebiyle iç kesimler kıyıdan daha
fazla yağış almaktadır. En fazla yağış Aralık ve Ocak aylarında görülmektedir. Ocak ayında
ortalama yağış miktarı 259 kg olarak ölçülmüştür. Yıllık yağış ortalaması ise 945 kg'dır. Yaz
aylarında ise yağış yok denecek kadar azdır. Nem : Nem oranı diğer sahil kentlerine göre
daha düşüktür. Mutlak nem Ağustos ayında 22 mbha'ye yükselmektedir. Aralık ve Kasım aylarından
7.8 mbha'ye düşmektedir. Basınç : Ortalama basıncın en yüksek değeri Ocak ayında 1,018 mb,
en düşük değeri ise Temmuz ayında 1,008 mb'dır ki, bu iki değer arasında büyük bir fark
sözkonusu değildir. Rüzgar : Hakim rüzgar yönü güneybatıdır. Özellikle kış aylarında
daha şiddetli olup, yağışlarda etkili olmaktadır.
Bitki Örtüsü...
Fethiye ve yöresindeki kıyılarda (600 m'den daha az yüksekliklerde) Maki Topluluğu, daha
yükseklerde Konifer ormanları yer almaktadır. Bu ormanlar Karaçam (Pinus nigra), Kızılçam
(Pinus brutia) ve Sedir (Cedrus) ormanlarıdır. Kıyılarda ise tundalıklar, zeytinlikler,
meşelikler ve narenciye bulunmaktadır. Ayrıca Göcek, İnlice, Küçük Yargı, Yanıklar ve
Günlükbaşı'nda yetişen Günlük ağacı (Liquidambar orientalis) ormanları yurdumuzda bulunan
endemik türlerdendir. Günlük ağacından elde edilen sığla yağı kozmetik ve ilaç sanayinde
kullanılmaktadır. Ayrıca makiler arasında önemli bir yer tutan palamut ağacı, delice zeytin,
ahlat, sandal, akçakesme, menengiç, keçi boynuzu, defne, hayıt, mersin, tesbih ağacı, andız,
pıynar (pırnar), söğüt, akasya, sumak ve karamuk gibi başlıca ağaç türleri bulunmaktadır.
Ayrıca dere ve su kenarlarında çınar, kavak, kızılağaç bol miktarda görülmektedir.
Ot Türleri : Tırtıl, deve dikeni, efek, kanyaşı, ayrık, topalak, sirken, yabani yulaf,
yabani çulluk, narpız, tuzluk, yağurtçuk, ada çayı, salep, bağdibi, kara diken, sakız dikeni,
çakırdiken, yünlüot ve çalbezircik görülür. Halk tarafından seçilerek yenilen otlar ise;
semizotu, körmen, kapçık, ısırgan, labada, deve tabanı, gerdime, hardal, su otu, name,
kuzukulağı, mahmudiye, tere, arap saçı, keklik tırnağı, sığırdili, balık, inek memesi,
gelincik, ebe gümeci, göreyik ve kiriştir. Yörede ayrıca, çıntar, kuzu göbeği ve dolaman türü
mantarlar da bulunmaktadır.
Bölgedeki Ekonomik Faaliyetler...
İlçenin ekonomisi Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar tarım ve hayvancılığa dayalı olmuş, bu
döneme kadar ticaret ve el işleriyle daha çok, azınlıklar uğraşmışlardır. Sonraları ilçe halkı
ticaret ve el işlerini kısa sürede benimsemiştir. Günümüz Fethiye ilçesi 3.derece şehir merkezi
konumundadır. İlçe düzeyinde tarımsal faaliyetlerin yoğun olmasına karşılık şehir ölçeğinde
hizmet sektörü de gelişmiştir. Ticaretin gelişmesi Fethiye'nin çevre yerleşimler üzerindeki
etkinliğini ve yakın çevresinin ticaret merkezi oluşunu kanıtlamaktadır. İlçede ticaretle
uğraşanlar ve küçük esnafların sayısı 10,000 civarındadır. Ekonomik ve sosyal yapı yönünden
tarımsal ve turistik özellikler taşıyan Fethiye'de tarım ürünlerinin üretiminde her yıl bir
artış görülmektedir. Tarımsal üretimin miktarı yeni ekili alan kazanılmaksızın, sulanabilir
arazilerin çoğalması ile artmaktadır.
İlçedeki turizm geçmiş yılların tersine son yıllarda oldukça canlanmıştır. Bu önemli gelişme,
Dalaman havalimanının hizmete girmesi ile belirginleşmiştir. Turizm : Fethiye ve çevresi
son yıllarda hem iç hem de dış turizm açısından oldukça önem kazanmıştır. Ancak çevresinde oluşan
büyük turizm merkezlerinin (Marmaris, Alanya vb.) varlığı Fethiye ilçesinde turizm gelişmesini bir
ölçüde geciktirmiştir. Son yıllarda, özellikle Ölüdeniz turizmin çekici noktalarından birisi olmuştur.
Ayrıca ulaşım imkanlarının artması da turizmi olumlu yönde etkilemiştir. Ancak tüm bu gelişmelere karşın,
1.sınıf topraklara sahip olan ilçede ana geçim kaynağı tarımdır. Turizm sektörü tarımın
ardından 2.derece önemli geçim kaynağıdır. Fethiye ve çevresinde yer alan 426 turistik tesiste,
16,649 yatak bulunmaktadır. 4 adet günübirlik dinlenme tesislerinden de ortalama 8,000 kişi
istifade etmektedir.
